Sakarya Meydan Muharebesi ve Zaferinin 100.Yıl Dönümü Kutlu Olsun!
29 Haziran 2023
Sakarya Meydan Muharebesi, Türk Milleti için bir ölüm kalım mücadelesi olmuştur. Bu meydan muharebesi, Türk ordusunun taktik geri çekilmeleri bırakıp büyük çaptaki bir geri çekilme sonunda stratejik savunmayı uygulamaya koymasının en güzel örneklerinden birisidir.
Birinci ve İkinci İnönü Muharebelerinde yenik duruma düşen Yunanlılar, Kütahya-Eskişehir Muharebelerindeki başarılarından elde ettikleri moral ile Anadolu’da ilerlemelerine devam etmek ve Ankara Hükûmeti’ni zor duruma sokmak istemişlerdir. Yunan Genelkurmayı, Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilen Türk ordusuna son darbeyi vurmak için bütün hazırlıklarını tamamlayıp harekete geçmiştir. Buna karşın Türk ordusu da kesin sonuç alınabilecek bir meydan muharebesi için tüm birliklerini Sakarya Nehri’nin doğusunda, yaklaşık olarak 100 km genişliğinde bir cephe hattında toplamıştır. Türk Ordusunun direnişinin kırıldığını ve kaynaklarının tükendiğini zanneden Yunanlılar, ileri harekata başlamış 23 Ağustostan 13 Eylüle kadar devam eden bir çarpışma dönemi yaşanmıştır. Bu kritik günlerde, Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, “Hatt-ı Müdafaa yoktur. Sath-ı Müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça bırakılamaz” emrini vermiştir. Böylece hat taktiği bırakılarak çekilmek zorunda kalan birliklerin tutunabildikleri ilk yerde savunmaya devam etmeleri, diğerlerinin ise bulundukları mevzileri bırakmamaları sağlanmıştır. Bu safhada olağanüstü mücadele verilmiştir. Açılan her gediği kapatmak için 70 km’yi bulan zorlu yürüyüşlerle birlik kaydırmaları yapılmıştır.
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’nın yönetiminde, Türk Milletinin iradesiyle kazanılan ve dünya harp tarihine “en uzun meydan muharebesi”, Türk İstiklal Harbi tarihine de “subay muharebesi” diye geçen Sakarya Meydan Muharebesi 13 Eylül günü Yunanlıların Sakarya Nehri’nin batısına atılmasıyla sona ermiştir. Bundan sonra takip harekâtı başlamıştır. Zaferin sonunda, TBMM Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’yı 19 Eylül 1921’de Gazi unvanı ve Mareşal rütbesiyle ödüllendirmiştir. Bu zafer Milletin orduya ve Mustafa Kemal Paşa’ya güvenini artırmıştır.
Sakarya zaferi sonunda Yunan ordusunun saldırı gücü kırılmış ve Türk ordusunun taarruzu için uygun bir ortam doğmuştur. Sakarya Zaferi içte olduğu kadar dışta da önemli sonuçlar doğurmuştur. Örneğin İtalyanlar Anadolu’da işgal ettikleri yerleri boşaltmışlardır. 13 Ekim 1921’de SSCB ile Kars antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşma ile Türk-Sovyet sınırı son ve kesin şeklini almıştır. İngilizler ise ellerindeki Türk esirleri serbest bırakmışlardır. 2 Ocak 1922’de Ukrayna ile Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması imzalanmıştır.
Sakarya Zaferinin bir diğer önemli siyasal sonucu da 20 Ekim 1921’de Fransızlarla imzalanan Ankara Antlaşması (İtilafnamesi) olmuştur. Bu antlaşma ile Birinci Dünya Savaşı öncesi kurulmuş bulunan İtilaf bloğu parçalanmıştır. Fransa’nın Türkiye’yi ve Misak-ı Milliyi resmen tanıması, İngiltere’nin Doğu Akdeniz politikasını desteklemekten vazgeçtiğini göstermesi açısından önemlidir. Ankara Antlaşması ile birlikte Türkiye Güney cephesini güvenceye almış ve buradaki askerlerini de Batı Cephesine kaydırmıştır.
Türk ordusunun Sakarya Meydan Muharebesi’ni kazanması, Yunan dış politikalarında da köklü değişikliklere sebep olmuştur. Sakarya’dan sonra, Yunanlıların “Ankara’nın alınması” ve “Büyük Bizans’ın kurulması” gibi düşleri son bulmuştur.
Sakarya Meydan Muharebesinin 100.yıl dönümünde başta Başkomutan Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere İstiklal Savaşımızın tüm kahramanlarını saygı, minnet ve rahmetle anıyoruz.
Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı