Milli Mücadele’ye Karşı Bir Cemiyet: İngiliz Muhibleri Cemiyeti

Kitap Hakkında

TAKDİM

 Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’na bağlı Atatürk Araştırma Merkezi (ATAM), Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, Millî Mücadele ve yakın dönem Türkiye tarihine dair bilimsel araştırmak yapmak amacıyla 1983 yılında Anayasası’nın 134. maddesi uyarınca kurulmuştur. Kurulduğu yıldan bu yana Cumhuriyetimizin neredeyse yarım asrına tanıklık eden Atatürk Araştırma Merkezi, Cumhuriyet tarihi araştırmaları alanında yaptığı faaliyetler, ulusal ve uluslararası düzeyde gerçekleştirdiği sempozyum, çalıştay, sergi gibi etkinlikler, düzenlediği Atatürk Kongreleri, yayımladığı eserler, dijital olarak kamuoyunun istifadesine sunduğu Atatürk Ansiklopedisi ve Türk Dünyası Ansiklopedisi, 1984 yılından bu yana yayın- lanan Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi ile öncü ve alanında güvenilir bir Kurum olmuştur.

Atatürk Araştırma Merkezinin varlık nedenlerinden biri de Millî Mücadele döneminin tüm safhaları ve yönleri ile aydınlatılmasıdır. Bugüne kadar Merkezimiz tarafından bu konuda sayısız bilimsel faaliyet yürütülmüş ve akademik çalışma yapılmıştır. Yakın tarihimizin en kritik dönemlerinden biri olan Millî Mücadele, yalnızca silahlı direniş değil; aynı zamanda siyasi, fikrî ve ideolojik bir mücadele olarak da değerlendirilmelidir. Bu noktadan hareketle Cengiz Dönmez tarafından kaleme alınan Millî Mücadele’ye Karşı Bir Cemiyet: İngiliz Muhibleri Cemiyeti, Millî Mücadele döneminde Türkiye’de faaliyet gösteren ve İngiliz çıkarlarına hizmet eden İngiliz Muhibleri Cemiyeti’ni tarihî belgeler ışığında detaylı biçimde inceleyen akademik bir çalışmadır. Eserde cemiyetin kuruluş süreci, ideolojisi, faaliyet alanları, örgütlenme yapısı ve dağılma süreci kapsamlı biçimde ele alınmıştır.

Cemiyet, 20 Mayıs 1919 tarihinde Sait Molla öncülüğünde kurulmuş; Osmanlı Devleti ile İngiltere arasında dostane ilişkiler kurma iddiasında bulunmuş, fakat esas amacı Türkiye’yi İngiliz mandası altına sokmak olmuştur. Cemiyetin lider kadrosu, İngilizlerden aldığı destekle Millî Mücadele’yi baltalamaya yönelik propaganda faaliyetleri yürütmüş, hatta casusluk eylemleri gerçekleştirmiştir. Kitapta, cemiyetin özellikle İstanbul’da ve taşrada yürüttüğü faaliyetler; İstanbul hükûmetiyle, padişahla, Hürriyet ve İtilaf Fırkası gibi diğer yapılarla ilişkileri; içindeki bölünmeler ve çöküş süreci detaylı şekilde ele alınmıştır. Cemiyetin etkinliği, özellikle Millî Mücadele’nin başarı kazan- masıyla azalmış, 6 Ekim 1921’de yapılan kongreden sonra faaliyetleri dur- muştur. Cumhuriyet’in ilanını takiben cemiyetin ileri gelenleri yargılanmış ve çeşitli cezalar almıştır.

İlk baskısı 2008 yılında yapılan Millî Mücadele’ye Karşı Bir Cemiyet: İngiliz Muhibleri Cemiyeti adlı bu kitap, Prof. Dr. Cengiz Dönmez’in titizlikle yürüttüğü arşiv temelli akademik çalışmanın bir ürünüdür. Savaşın kaybedildiği, işgallerin yaşandığı ve bağımsızlık ümidinin zayıfladığı bir ortamda, İngiltere’nin desteğiyle kurulan İngiliz Muhibleri Cemiyeti’nin kuruluş amacı, örgütlenme biçimi, faaliyetleri, basın-yayın ilişkileri ve diğer siyasal yapılarla bağlantıları, belgeler ışığında bu eserde detaylı bir şekilde ortaya konulmuştur. Millî Mücadele’yi sekteye uğratmak için oluşturulan bu tür cemiyetlerin yapısını ve düşünce dünyasını anlamak, gelecekte benzer tehditlere karşı toplumsal hafızamızın uyanık kalması açısından da büyük önem arz etmektedir.

Eseri büyük bir titizlikle hazırlayan Prof. Dr. Cengiz Dönmez’e, incelemeleriyle katkıda bulunan değerli akademisyenlere, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı BE Prof. Dr. Derya Örs’e ve bu baskıda emeği geçen Yüksek Kurum Uzmanı Aynur Yavuz Akengin ve idari personele teşekkür ederim. Bu eser vesileyle, başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere, istiklal ve istikbal uğruna canını ortaya koyan tüm Millî Mücadele kahramanlarımızı rahmet, minnet ve saygı ile anıyorum. İngiliz Muhibleri Cemiyeti’ni konu alan bu kıymetli çalışmanın, özellikle Millî Mücadele dönemi ve yakın dönem Türk siyasi tarihine dair yapılan akademik araştırmalara kaynak teşkil etmesini; toplumun tarihsel farkındalık ve bilinç düzeyini daha da güçlendirmesini temenni ediyorum.

Prof. Dr. Ahmet Kılınç

Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı