Milli Mücadele’nin 100.Yılı Mustafa Kemal Paşa’nın Anadolu’ya Geçişi ve Kongreler Sempozyumu

Özet

Ankara İstasyon Binası Osmanlı Devleti’nden Cumhuriyet dönemine ve
günümüze bakiye kalan, Millî Mücadele döneminde ise aktif varlığını sürdüren mimari ve tarihi bir eser olarak tarih kayıtlarımızda ve hafızalarımızda yer
etmiştir. Ankara İstasyon Binası’nın eski adı Direksiyon Binası’dır. Bu bina,
Anadolu-Bağdat Demiryolları’na bağlı bir istasyon olarak 1892’de yapılmıştır. Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid (Saltanatı: 1876-1909) zamanında Ankara Demiryolu hizmete girmiş ve İstasyon Binası inşa edilmiştir. Bina Anadolu-Bağdat Demiryolu hattında çalışan Alman yöneticilerin ikametgâhı olarak düşünülmüştür. İstasyon Binası’nda Atatürk ve Millî Mücadele’ye ait pek
çok hatıralar vardır. Bina, adeta tarihi hadiselere şahitlik etmiştir. Millî Mücadele’de 1920-1922 yılları arasındaki tarihi olaylar ve kararlarda, bu binanın
mekân olarak büyük tarihi rolü vardır. Kurtuluş Savaşı’nın harekât planları
burada hazırlanmış, Millî Mücadele buradan yönetilmiştir.
Türk Demiryolu Tarihi 1856 yılında başlamıştır. Demiryolları tarihinde
Osmanlı dönemi, 1856-1922 yılları arasını kapsamaktadır. Bu dönemde Osmanlı topraklarında toplam 8.619 km. hat yapılmıştır. Osmanlı-Anadolu Demiryolları İşletmesi, 1871 yılında faaliyetine başlamış ve ilk olarak İstanbulAdapazarı arasındaki hattın yapımı sağlanmıştır. 1888 yılında ise bu hattın,
Eskişehir-Konya ve Ankara’ya kadar uzatılmasına karar verilmiştir. Kente gelen demiryolu hattı, törenlerle karşılanmış ve Ankara kalesinin tren garına bakan cephesine, büyük bir Osmanlı Tuğrası asılmış, civar cadde ve sokaklar
taklarla süslenmiş ve bu tören için yurt dışından orkestra getirilmiştir. Osmanlı
dönemi sanatkârlarından Ahmet Fehim Efendi hatıratında, İstanbul’dan Ankara’ya yaptığı tren yolculuğundan ve yapılan törenden bahsetmiştir. Ankara
Valisi Abidin Paşa tarafından bu istasyonun açılış töreni için vazifelendirilmiştir. İstanbul’dan Ankara’ya ilk lokomotifin gelişinden dolayı
31 Aralık 1892’de büyük bir tören yapılmıştır. Servet-i Fünun’un 17 Kanunevvel 1308/1892 tarihli 94. sayısının kapağında 1892’de açılan istasyon binasının açılış töreni sırasında çekilmiş bir fotoğraf vardır. Fotoğraf altında:
“Ameliyyatı hitam bulan Ankara hat-ı kebirinde şehr-i mezkure ilk katarın suret-i vusulü” ibaresi vardır. Dergiye çekilen bir telgraf metni ise: “… Ankara
şimendiferinin bugün ilk lokomotifi, zafer sancakları ve Osmanlılara ait
Kur’an ayetleri ile süslü birçok vagonları ihtiva ederek Ankara’ya girmiş…”
şeklinde cümleleri ihtiva etmektedir. Ankara İstasyon Binası Millî Mücadele’de, 27 Aralık 1919’da Atatürk’ün Ankara’ya gelişiyle Başkomutanlık karargâhı ve konutu olarak hizmet vermiştir. Atatürk Ankara’ya ilk gelişinde,
Keçiören’deki eski Ziraat Mektebi’nde kalmış, daha sonra Direksiyon Binası’na yerleşmiştir. Atatürk Millî Mücadele’de 3 yıla yakın süre bu binada,
daha sonra 1921-1931 yılları arasında Eski Çankaya Köşkünde, 1932’den itibaren ise Yeni Çankaya Köşkünde kalmıştır. 30 Ekim 1918 tarihli Mondros
Mütarekesi sonrasında Ankara’ya gelen İngiliz birliği komuta kademesi Direksiyon Binası’nda kalmıştır. Millî Mücadele’de 1921 tarihli Fransızlarla yapılan Ankara Anlaşması müzakereleri, 23 Nisan 1920’de 1. Dönem
TBMM’nin açılması kararları ve esasları, 1. ve 2. İnönü savaşları -10 Ocak-1
Nisan 1921-, Sakarya Savaşı -23 Ağustos-13 Eylül 1921- planları ve tüm toplantı ve görüşmeler bu binada yapılmıştır. İstasyon binası günümüzde “Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesi” olarak bilinmektedir. Taş bina, iki katlıdır. 24 Aralık 1964’te TCDD tarafından müze haline getirilmiştir. Mevcut
Ankara Gar binası içerisinde Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesi, Ankara
Açık Hava Buharlı Lokomotif Müzesi, TCDD Demiryolu Müzesi ve Sanat
Galerisi bulunmaktadır. Müzenin üst katında Atatürk’ün ikametgâhı olarak
çalışma odası, makam odası, yatak odası ve Fikriye Hanım’ın odası bulunmaktadır. Giriş katı olan alt kat ise, Demiryolları Müzesi olarak kullanılmaktadır. Bu kat beş oda olarak düzenlenmiştir. Bu kısımda: 1856’dan itibaren
demiryolları ile ilgili belgeler, hatıra madalyaları, makaslar, raylar, gümüş servis takımları, Osmanlı döneminde kullanılan mühür, diploma, biletler, telefon
ve telgraf makineleri gibi pek çok tarihi eser ve hatıra eşyalar bulunmaktadır.
2012’de TCDD ve Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi işbirliğinde, buradaki yaklaşık 80 eşya restore ettirilmiştir.

Künye